Dier en mens in een wereld van ijs en sneeuw

Dier en mens in een wereld van ijs en sneeuw

De Deense fotograaf Carsten Egevang (52) heeft een imposant fotoboek op de markt gebracht. GREENLAND unseen is een magnum opus van 360 pagina’s, met meer dan 200 buitengewone zwart-wit foto’s. Het lijvige boek gaat niet alleen over Groenland zelf – het grootste eiland ter wereld, gelegen in het Noordpoolgebied, en een autonoom onderdeel van Denemarken. Het gaat ook over de verbazingwekkende aanpassingen van de natuur aan de Arctische omgeving, en over de lokale bevolking en hun vermogen om te navigeren door een landschap dat adembenemend en pittoresk is, maar tegelijk ook ruig en wild. Kortom: een fotoboek over de unieke verbindingen tussen mens, dier, klimaat en omgeving in Groenland, en hun sterke onderlinge afhankelijkheid.

GREENLAND unseen is een visueel eerbetoon aan Groenland dat voortkomt uit een diepgewortelde en blijvende fascinatie voor het land – van opleiding is Carsten Egevang onderzoeker in Arctische biologie. Zijn foto’s en bijhorende teksten in het boek vormen een pragmatische documentaire over de levensomstandigheden van zowel dieren als mensen in een wereld van ijs en sneeuw. En GREENLAND unseen heeft ook een gedurfd randje: het is een fotografisch portret van de traditionele jachtcultuur, met zijn diepe culturele wortels in vervlogen tijden, zoals die zich ontvouwt in het huidige Groenland. Met zijn sterke wetenschappelijke achtergrond en onderbouwd inzicht in de culturele betekenis van de jacht op levensonderhoud, onthult Egevang voor ons een Groenland zoals de gemiddelde reiziger het zelden te zien krijgt.

Vanwaar die passionele focus op Groenland?

Carsten Egevang: “Groenland maakt een overgangsperiode door. Er is toenemende internationale aandacht voor de geopolitieke positie van het land, en in Groenland zelf is er het verlangen naar totale autonomie en economische onafhankelijkheid van Denemarken. De Groenlandse samenleving is in veel opzichten een moderne en high-tech natie, die vergelijkbaar is met de meeste westerse landen. Tegelijkertijd is er een sterke link met het culturele verleden, waar bijvoorbeeld zelfvoorzienend jagen van groot belang is. Het oogsten van natuurlijke hulpbronnen wordt beschouwd als een fundamenteel geboorterecht, en jagen kan worden gezien als de kern van de identiteit en het zelfinzicht van de lokale bevolking. Dat alleen al is uniek. Daarnaast zijn er natuurlijk nog andere redenen. De prachtige landschappen bijvoorbeeld. Maar ook het desolate, en de permanente aanwezigheid van ijs en sneeuw.”

Je bent opgeleid in de Arctische biologie. Geeft je dat een andere kijk op Groenland?

Carsten Egevang: “Zeker. De bevolkingsgroei en de efficiëntere methoden voor jacht en visvanst betekenen dat verschillende van Groenlands natuurlijke bronnen worden ontgonnen boven een duurzaam niveau. Bovendien wijzigt de klimaatverandering de levensomstandigheden van zowel mens als dier in het noordpoolgebied in een alarmerend tempo. Ik heb bijna drie decennia van mijn carrière in Groenland doorgebracht, en heb dus als het ware een been in beide kampen. Enerzijds heb ik een wetenschappelijke achtergrond in de biologie, anderzijds heb ik ook het historische inzicht in het culturele belang van zelfvoorzienend jagen. Dat laatste vooral dankzij lange perioden doorgebracht in het gezelschap van Groenlandse jagers, zodat ik hun diepgewortelde gehechtheid aan het land kon observeren. In één zin gezegd: ik fotografeer met een wetenschappelijke achtergrond.”

De publieke opinie vandaag de dag is anders keihard over in het wilde weg jagen, zeehonden doden: dat is not done!

Carsten Egevang: “Deze materie is uiterst complex en bevat vele lagen, en dat is precies wat ik wil communiceren via mijn fotografie, ook al is dit voor de buitenwereld misschien moeilijk te begrijpen. Met de publicatie van GREENLAND unseen wil ik mijn eigen persoonlijke ervaringen delen en een genuanceerd beeld bieden van de moeilijke evenwichtsoefening tussen het bewaren van de unieke jachttraditie en het beschermen van de Groenlandse fauna. Tegelijkertijd wil ik de effecten tonen van de klimaatverandering – door mijn eigen ogen, en die van Groenlandse jagers.”

Om het even over de foto’s zelf te hebben: waarom koos je voor zwart-wit?

Carsten Egevang: “Zoals de titel van het boek suggereert, zijn deze foto’s anders dan de gebruikelijke beelden die je van Groenland voorgeschoteld krijgt. Ze zijn geselecteerd uit een uitgebreide collectie, uit de periode 2004 tot 2021. De criteria: het documenteren van de grootsheid van de landschappen, het gedrag van de pooldieren, en de traditionele jacht. De ambitie was dat elke foto in het boek een visueel verhaal zou vertellen. De afwezigheid van kleur legt de focus sterker op het onderwerp. In deze omstandigheden zou kleur alleen maar afleiden!”

Het klinkt een beetje alsof je een missie hebt.

Carsten Egevang: “Dat is het ook wat (lacht). Ik wou sowieso het échte Groenland laten zien. En ik voel inderdaad een sterke drang – bijna een verplichting – om dit fantastische landschap, de natuur en de weinig bekende inheemse cultuur te delen met een breed publiek, zeker nu het toerisme richting Arctisch gebied enorm toeneemt. Het lijkt wel een race tegen de klok, omdat de dingen zo snel veranderen.”

Hoe kijkt de lokale bevolking naar die toeristische vloedgolf?

Carsten Egevang: “Groenland zit gelukkig nog niet op het niveau van IJsland, waar het toerisme echt ontploft is. Maar er worden in Groenland momenteel wél drie nieuwe luchthavens gebouwd, zodat de bereikbaarheid (vooral vanuit de VS, red.) toeneemt. Groenland heeft als natuurlijke buffer tegen massatoerisme het voordeel dat het moeilijk bereisbaar is – er zijn amper wegen – en bijgevolg zeer duur is. De reacties van de lokale bevolking zijn dan ook zeer divers. Er zijn believers, die in toerisme hun toekomst zien, er zijn non-believers, die iedere toerist als een bedreiging zien. De evolutie zullen we sowieso niet kunnen stoppen. Momenteel worden er in het ganse land hotels gebouwd, zowel met privégeld als via overheidsinvesteringen. Met zowel Deens, Groenlands als internationaal kapitaal.”

Wat met de toename van de expeditie-cruiseschepen?

Carsten Egevang: “Daar is men toch genuanceerder over. Die rederijen betalen taksen om de havens te gebruiken. Daarnaast brengen ze weliswaar weinig geld binnen, omdat de gasten maar zo kort aan land komen. Anderzijds laten ze daardoor ook maar een kleine voetafdruk achter – net omdat ze in hun eigen (hybride) drijvende wereld leven. Algemeen gesproken is het goede nieuws dat de Groenlandse overheid beseft dat toerisme niet tegen te houden is, maar sowieso aan banden moet gelegd worden. Platte wildgroei is ondenkbaar.”

Is dit dikke fotoboek een eindstation, of blijf je verder fotograferen en wordt dat je levenswerk?

Carsten Egevang: “GREENLAND unseen is een tijdsbeeld waarmee ik nu een fase in mijn leven afsluit. Ondertussen ben ik aan een boek in kleur bezig: meer mainstream, meer verhalend. Voor alle duidelijkheid, dat is op vraag van de Groenlandse overheid, die me contacteerde om het land in beeld te brengen. Maar ik blijf ook privé en in zwart-wit fotograferen, omdat ik mijn beelden wil gebruiken om de fragiele onderlinge verbondenheid van alles en iedereen in het noordpoolgebied over te brengen. Stoppen zou gek zijn, net nu er zeer interessante jaren aankomen. In Groenland valt klimaatverandering samen met ontluikend toerisme en globale modernisering. Dat levert niet alleen ingewikkelde statistiek en wiskundige modellen op. Het is ook een échte, allesomvattende gebeurtenis, die het dagelijkse leven raakt van zowel mensen als dieren in het wild. En dat wil ik integraal blijven documenteren.”

Je haalt andermaal klimaatverandering aan. Hoe zwaar speelt dat in je werk?

Carsten Egevang: “Ik wil niet altijd op de barricaden staan roepen, maar het is geen fake news. Je hoeft je echt niet te excuseren om er over te spreken – het is een feit. De meest pessimistische voorspellingen over Groenland van vijf jaar geleden zijn nu reeds ingehaald door de feiten. Wij onderzoekers houden het erop dat de opwarming zeven maal sneller gaat dan oorspronkelijk begroot. Hoe we daarmee om moeten gaan,  is een ander verhaal. Ik wil me niet politiek uitspreken, maar ik merk dat velen de strijd al hebben opgegeven omdat ze geen direct resultaat zien. Dat is misschien onverstandig.”

Gerrit Op de Beeck, foto’s © Carsten Egevang

 

GREENLAND unseen telt 360 pagina’s, werd in Denemarken gedrukt op 170 gram Arctic Volume-papier en afgewerkt met een 500 gram hardcover.  Prijs: 80 euro (excl.verzending)

Het boek kan besteld worden via: https://www.carstenegevang.com/unseenbook

Website van de fotograaf: https://www.carstenegevang.com/

Carsten Egevang werkt ook samen met het Belgische modelabel Haze&Finn dat de reizen van Carsten financieel ondersteunt. Haze&Finn heeft een exclusief t-shirt op de markt gebracht met daarop een zwart-witfoto van de Deense fotograaf. https://www.hazefinn.com/